Podajemy spis szlaków tematycznych ciągnących się na terenie naszego województwa pokazujących najciekawsze miejsca związane z architekturą obronną, znakami techniki doliny Kamiennej, miejscami sakralnymi, architekturą drewnianą, piśmiennictwem i literaturą, a także przyrodą, z którą można obcować m.in. w rezerwatach.
Kolejny szlak, który warto zwiedzić w naszym województwie to:
Śladami zabytków techniki Doliny Kamiennej
Przebieg: Skarżysko Kamienna PKP - Marcinków - Wąchock - Starachowice - Brody Iłżeckie - Nietulisko - Kunów - Ostrowiec Świętokrzyski
Długość: 76,0 km, kolor szlaku: niebieski, stopień trudności: trasa łatwa
Takiego nagromadzenia zabytków techniki próżno szukać w innym zakątku Polski. Są one pozostałością Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, większość zachowana w bardzo dobrym stanie. Szlak staje się coraz popularniejszy wśród turystów, którzy są zwolennikami turystyki tematycznej, pozwalającej na zdobycie wyczerpujących informacji z określonej dziedziny.
- Stara Kuźnica - nad rzeką Młynkowską znajduje się jedyna w Polsce, zachowana w pierwotnej postaci, kuźnia mechaniczna z miechami i młotem napędzanym przez koło wodne. Młot naciskowy z początku XIX wieku należy do typu, jaki został sprowadzony do Polski na przełomie XVII i XVIII wieku, ogromny, uderzający blisko 60 razy na minutę w olbrzymie kowadło - robi piorunujące wrażenie. Tuż przy drewnianym budynku kuźnicy zlokalizowane jest urządzenie spiętrzające wodę i wprawiające w ruch młot i miechy. Obiekt udostępniony dla turystów od wtorku do niedzieli.
- Sielpia Wielka - to nie tylko miejscowość wypoczynkowa położona na rzeką Czarną Konecką i spiętrzonym na niej 60 -hektarowym zalewem, ale to także punkt na szlaku zabytków techniki, efektowny i merytorycznie wartościowy.
W XIX wieku znana była z zupełnie innych funkcji, działał tutaj jeden z największych zakładów przemysłowych Zagłębia Staropolskiego. 10 marca 1943 roku uznany został za zabytek sztuki inżynierskiej, był pierwszym w Polsce prawnie chronionym zabytkiem techniki. Obecnie w dawnych budynkach walcowni i pudlingarni mieści się Muzeum Zagłębia Staroplskiego, w którym zobaczyć można imponujących rozmiarów metalowe koło napędowe oraz wiele unikatowych maszyn. Ponadto zachowały się: dawne osiedle fabryczne, hale produkcyjne i efektowne ujęcie wody - groble, upusty, kanały. Obiekt udostępniany jest od wtorku do niedzieli w godz. 9.00-12.00, 13.00 - 17.00
- Maleniec - Zabytkowy Zakład Hutniczy, którego początki sięgają XVIII wieku.
W tych trzech miejscowościach, w lipcu organizowany jest Festiwal Technologiczno-Turystyczny „Kuźnice Koneckie”. Można wtedy obejrzeć pracujące w nich koła wodne napędzające maszyny i urządzenia.
- Bobrza - to właśnie tutaj w 1598 roku zbudowano pierwszy na ziemiach polskich Wielki Piec, w 1824 roku rozpoczęto budowę Zakładu Wielkopiecowego, wzniesiono wówczas potężne mury oporowe, które zadziwiały rozmiarami. Wymiary to - 500 m długości, 5 m szerokości, a miejscami dochodziły do 15 m wysokości. Dalszą rozbudowę zakładu przerwała powódź i wybuch powstania listopadowego. Obecnie można podziwiać skromne pozostałości Zakładu Wielkopiecowego. Istnieje koncepcja zagospodarowania turstycznego tego terenu, mają się tam znaleźć nie tylko tereny rekreacyjne, ale także muzeum zakładu.
- Samsonów - historia produkcji żelaza rozpoczyna się tutaj w drugiej połowie XVI wieku, później zakład był wielokrotnie przebudowywany przez kolejnych właścicieli, produkowano tu armaty, kule i białą broń. Do dziś podziwiać można ruiny Zakładu Wielkopiecowego czyli "Huty Józefa". Została ona wybudowana w latach 1818-1823 dzięki zabiegom Stanisława Staszica. Na ówczesne czasy bardzo nowoczesna huta była w stanie wyprodukować 800 ton surówki rocznie. Wszystko zniweczył jednak pożar w 1866 roku. Obecnie oglądamy w części centralnej Wielki Piec, nad którym góruje wieża gichtociągowa, z której zasypywano wsad.
- Skarżysko-Rejów - pozostałości zakładu przemysłowego z pierwszej połowy XIX wieku. W budynku zawiadowcy dawnej huty „Rejów” mieści się obecnie Muzeum im. Orła Białego. Najbardziej imponująco prezentuje się duża, plenerowa wystawa militariów(więcej na ten temat w module Kultura)
- Starachowice - Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura w Zakładzie Wielkopiecowym z 1899 roku. To placówka wyjątkowa pod względem różnorodności zbiorów, jednak jej najcenniejszym elementem jest Zespół Wielkopiecowy z pierwszej połowy XIX wieku. Jest to jednocześnie najlepiej zachowany kompleks zakładów hutnictwa żelaza w Europie. Obecnie podczas przygotowania do gruntownej rewitalizacji. Na pozostałą część ekspozycji muzealnej składają się między innymi: zabytki techniki samochodowej i zbrojeniowej Zakładów Starachowickich ( w tym "Papa Mobile" zrekonstruowany samochód, którym przemieszczał sie podczas swojej pielgrzymki po kraju papież - Jan Paweł II). Jest tu między innymi pierwszy samochód ciężarowy wyprodukowany w Starachowicach - star 20. Muzeum prezentuje także bogate zbiory paleontologiczne, między innymi tropy dinozaurów z okresu jurajskiego. Obejrzeć tu można jedną z największych na świecie maszyn parowych, która trafiła do Starachowic z Powszechnej Wystawy Przemysłowej w Paryżu w 1889 roku.
- Brody - monumentalny, kamienny przelew z dawnej zapory na rzece Kamiennej.
- Nietulisko - klasycystyczne ruiny walcowni zbudowanej w latach 1834-45. Ich największą atrakcją jest doskonale zachowany układ systemu nawadniającego byłej fabryki. Wokół atrakcyjne tereny rekreacyjne.
Szlak Architektury Obronnej (zobacz więcej).
Fot. Archiwum
Źródło: Wrota Świętokrzyskie
jedynym problemem jest straszny stan...
są naiwni. myślą że wszyscy przy ulicy...
jak to za co? za posłuszeństwo wobec swojego...
ludzie, dziki idą, dziki we wsi! kryć się!
ale starego cmentarza na zgodnej nie ma